Natuurcompensatie en landschappelijke inpassing glastuinbouw Terneuzen
Door Alex Wieland, medewerker SLZ
In de Smidsschorrepolder en de Autrichepolder zijn grootschalige kassen gepland. De locaties zijn hiervoor gunstig gelegen. In de omgeving staan fabrieken die restwarmte en CO2 produceren die in de kassen gebruikt kunnen worden. Daarnaast zijn er voldoende infrastructurele voorzieningen voor aan- en afvoer van materialen en producten.
Zeeland Seaports, die het Glastuinbouwproject uitvoert, heeft aan SLZ gevraagd om een plan te maken voor de invulling van de natuurcompensatie en de landschappelijke inpassing. De contouren en de oppervlaktes waren vooraf vastgesteld. SLZ neemt af en toe dergelijke opdrachten aan indien de planologische procedures in grote lijnen zijn afgerond en als onze deelname een belangrijke meerwaarde kan opleveren voor natuur, cultuurhistorie en landschap.
Tot voor kort bestond het plangebied uit polders waarin akkerbouwgewassen geteeld werden. Naast dijken zijn er enkele weilanden met oude knotbomen en hoogstamfruit. Het ligt ingeklemd tussen de industrie in de Koegorspolder, de Tractaatweg tussen Terneuzen en Zelzate en Westdorpe. Aan de zuidzijde ligt het natuurgebied Westdorpe Noord.
Vanaf dit natuurgebied loopt een nog te ontwikkelen natte ecologische verbindingszone richting het natuurgebied Zwartenhoek. De ecologische verbindingszone dient ontwikkeld te worden in de landschappelijke inpassing. In de onderstaande tabel worden de voorgenomen maatregelen per polder weergegeven.
Het doel van de landschappelijke inpassing is om de kassen vanaf bewoningslocaties zoveel mogelijk aan het zicht te onttrekken. Het doel van de natuurcompensatie is een leefgebied te creëren waarin de natuurwaarden die verloren gaan bij de aanleg van de kassen zich kunnen handhaven of herstellen.
De voorgenomen maatregelen per polder in hectares:
Glastuinbouw in de:-Smidsschorrepolder, 112 ha, Autrichepolder, 75 ha, Groene knoop 0 ha
Landschappelijke inpassing:- Smidsschorrepolder 2,9 ha, Autrichepolder 6,25 ha, Groene knoop 0 ha
Realisatie verbindingszone:-Smidsschorrepolder 0 ha, Autrichepolder 1875 ha, Groene knoop 0 ha
Compensatie:-Smidsschorrepolder 2,9 ha, Groene knoop 30 ha
Voor het aanleggen van de kassen is een vergunning in het kader van de Flora- en faunawet verkregen. Het bouwrijp maken van het terrein dient volgens een bepaalde methodiek te gebeuren en de compensatie dient voldoende te zijn voor de aanwezige natuurwaarden. De compensatie is voorzien in de “Groene Knoop”. Dit is een polder van 30 hectare die geheel ingericht kan worden ten behoeve van de natuur. Hier dient wel 4,5 hectare waterberging mogelijk te zijn waar bij hevige regenval het water vanaf de kassen tijdelijk geborgen kan worden.
De polder bestaat uit 2 delen. Een hoger gelegen deel met een klei grondslag en een lager gelegen deel met een zandige bodem. De lager gelegen polder bestaat uit natte weilanden met knotbomen. Voor de inrichting zijn knotbomen uit 3 verschillende leeftijdsklasses aangeplant. Er zijn een dertigtal zeer oude knotbomen en een veertigtal knotbomen van een jaar of 15 verplant vanuit de Smidsschorrepolder naar de Groene knoop. Deze bomen kunnen alle gelijk fungeren als uitkijkpunt en broedlocatie voor steenuilen. Daarnaast zijn circa 40 jonge knotbomen aangeplant. Voor de waterberging wordt een laagte aangelegd. Dit is een goede voortplantingsplaats voor rugstreeppadden. Hier wordt ook een oeverzwaluwwand aangelegd. Dwars door het gebied loopt een strakke watergang. De oevers van deze waterloop worden verflauwd zodat deze er wat natuurlijker uit komt te zien. Evenwijdig aan deze waterloop, ligt een dijk die vol staat met populieren. De helft van deze bomen zal verdwijnen zodat de overgebleven bomen zich beter kunnen ontwikkelen. Aan de noordzijde van de Groene Knoop komt een collectieboomgaard met verschillende hoogstamfruitbomen waaronder speciaal opgekweekte oude rassen uit het SLZ-project ?oude fruitrassen?. De aanplant is in januari 2008 gestart. Aan de uiterste oostzijde ligt de Zwartenhoekse Zeesluis.
Door het verbreden van de watergang zal de sluis beter tot zijn recht komen. Het hoger gelegen zuidelijke deel zal ingericht worden als kleinschalig cultuurlandschap met veel heggen, knotbomen, bomenrijen en hoogstamfruitbomen. Hier zijn ook de restanten van een oude batterij te vinden. De batterij is een oud verdedigingswerk uit de tijd van Napoleon. In het huidige landschap is de batterij door het maaiveldverschil nog terug te vinden. In de loop der tijd zijn de verdedigingswallen echter sterk vervlakt. De contouren van de wallen zullen weer worden hersteld. Het gehele gebied zal worden begraasd met runderen en schapen In de Autrichepolder komen kassen zodra de Smidsschorrepolder is volgebouwd. Hier is de landschappelijke inpassing van groot belang omdat de bewoners uit Westdorpe recht op de kassen kijken.
De landschappelijke inpassing bestaat uit een 100 meter brede strook waar ook de natte ecologische verbindingszone in wordt aangelegd. De natte zone bestaat uit een waterloop van 30 meter breed. Het dient als een verbindingszone voor soorten die aan
natte biotopen gebonden zijn en als tijdelijke opvang van water bij hevige regenval. Soorten als bijvoorbeeld kleine modderkruiper, watervleermuis en waterspitsmuis kunnen via deze waterloop van het ene naar het andere natuurgebied
migreren. Er worden flauwe oevers aangelegd zodat er ruime mogelijkheden zijn voor moerasontwikkeling. De grond wordt op grote stukken verwerkt tot een dijk. Hierop wordt inheemse beplanting op geplant. De kassen worden zo aan het zicht onttrokken.
In het gehele projectgebied zijn mogelijkheden voor extensieve recreatie. Er komen diverse struinpaden van waaraf het gebied verkend kan worden.
Dit artikel is eerder verschenen in De Boom In nr 3-2008, contactblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland.